Goethe romantiek
Karel Hupperetz
Te groot voor zijn tijd
De actualiteit van Lenz
1 Leven en werk
Jakob Michael Reinhold Lenz, in geboren te Sesswegen in Lijfland, is een van de belangrijkste auteurs van de Duitse Sturm und Drang, een revolutionaire beweging in de periode van tot Als aanvulling op en tegenbeweging tegen de Verlichting houdt men een pleidooi voor de irrationele aspecten van het leven; ten dele, zoals bij Lenz, ook voor religieuze inspiratie vanuit een piëtistische achtergrond - een groot deel van de Duitse literatoren uit die tijd is immers afkomstig uit het domineesmilieu. Van nog meer belang is het democratische karakter van deze beweging, de afrekening met de feodale samenleving. Reagerend op een maatschappij waar alles wordt bepaald door geboorte en afstamming, zet men zich in voor een grotere sociale mobiliteit en probeert men de oude, vastliggende grenzen te doorbreken. Men interesseert zich voor het gewone volk en komt op voor de lagere sociale klassen. Men uit twijfels aangaande de bestaande ordening en moraal, die zichzelf als objectief gegeven, als de best mogelijke van alle werelden presenteren. Tegen de feodale structuren in kiest men voor republikeinse idealen, voor een principiële gelijkheid van de mensen. Zich kerend tegen de autoriteit v
Peter Handke – romanticus in een ivoren toren
&#;Ich bin ein Bewohner des Elfenbeinturms&#; schrijft de Oostenrijker Peter Handke (). In het gelijknamige opstel uit zet hij het programma, dat hij steeds radikaler in zijn latere werk ten uitvoer zal brengen, nauwkeurig uiteen.
Het begint allemaal met een felle kritiek op de standpunten van geëngageerde schrijvers van de Gruppe Hij verwijt hun een realisme van het verkeerde soort. Literatuur moet volgens Handke romantisch zijn, dat wil zeggen het tegendeel van louter fotograferen en kopiëren. De schrijvers van Gruppe 47 gaan te onkritisch met taal om. Alsof taal ons als door een raam direct zicht op de dingen in de wereld zou geven. Nee, zo eenvoudig is het volgens Handke niet gesteld met de verhouding tussen taal en werkelijkheid.
Hier zie je de jonge Peter Handke bij de Gruppe 47 in in Princeton (USA). Kort daarna heeft de Gruppe 47 zich opgeheven.
Werkelijkheid bestaat pas bij gratie van de taal. Taal kan de werkelijkheid ook verdraaien en manipuleren. Daarom moet er in de literatuur een bezinning op taal als iets beweeglijks en veranderlijks plaatsvinden. Taal is een werkelijkheid op zich, zij beschrijft niet zozeer, maar bewerkt iets. De reflectie daarop is de hoofdtaak van de literatuur,
Boudewijn Büch
‘Goethe en Eckermann: het eeuwige en het onvoltooide.’
Johann Peter Eckermann en het Onvoltooide. Men kan zich er terecht over verwonderen dat de Goethe-Forschung zich met dát probleem niet eerder heeft beziggehouden. De studie van Goethe's leven en werken heeft immers - zoals men weet - een buitensporige hoeveelheid publikaties opgeleverd. Over Goethe's moeder kan men zich een forse boekenkast vol-kopen, over Goethe's kleinkinderen enige meters drukwerk, maar aangaande Eckermann is het materiaal relatief schaars. Toch is het Eckermann geweest die de stoot tot de ‘Goetheografie’ heeft gegeven en daarnaast de eerste is geweest die ons een beetje achter de schermen bij Goethe liet kijken. Voor het nageslacht heeft hij zijn onovertroffen Gespräche mit Goethe in den letzten Jahren seines Lebens achtergelaten. Nietzsche zei ervan: ‘Wenn man von Goethes Schriften absieht und namentlich von Goethes Unterhaltungen mit Eckermann, dem besten deutschen Buche, das es gibt: was bleibt eigentlich von der deutschen Prosa-Literatur übrig, das es verdiente, wieder und wieder gelesen zu werden?’ Schrijver dezes denkt er ook zo over, maar peinst tevens: En Novalis dan? En Heine? En Klinger? Etc.? Genoeg, we h
In &#;t Wasdom
Op een donderdagmiddag, ergens in oktober , hoorde ik in café De Hete Brij iemand een gedicht declameren. Het was de stem van Igor Cornelissen die aan het hoofd van de houten tafel zat en uit het hoofd de Faust van Goethe citeerde:
Ich bin der Geist der stets verneint! / Und das mit Recht; denn alles was entsteht / ist werth daß es zu Grunde geht; / Drum besser wär&#;s daß nichts entstünde. / So ist denn alles was ihr Sünde, / Zerstörung, kurz das Böse nennt, / Mein eigentliches Element.
Later (of was het eerder?) deden we dat nog eens over, ook in dezelfde kroeg. Igor zong bij die gelegenheid de Internationale en ik psalm Over het ontwaken der verworpenen en een jong hert dat verlangt naar frìsse waterstromen.
Die herinnering schoot me te binnen toen ik zojuist Vijf eeuwen Faust uit de doos haalde om te beschrijven. Het boek bevat een aantal opstellen over de ontvangst van het Faustmotief in de literatuur en de beeldende kunst (o.a. bij Rembrandt [zie afbeelding hierboven] en de dichter Paul Valery).
In diezelfde doos zit De immoralist van André Gide. De roman werd vertaald door Hendrik Marsman en in door Querido op de markt gebracht. Het boek kreeg als motto een tekst uit Psalm mee: Ik loof u, o Heer, omdat gij mij zo wonderbaarl
Thomas Mann - Doctor Faustus
Berichtdoor Roel » Di Jan 04,
Zoals jullie hier hebben kunnen lezen bij "De tand des tijds" heb ik deze kolos in de orginele taal, het Duits dus gelezen. Dat viel om de dooie donder niet mee! Tot nog toe heb ik zijn ander werk "Buddenbrooks", "De Toverberg", "Dood in Venetie", "De Bedrogene" "Koninklijke Hoogheid", "een stel korte verhalen", "Baas en Hond" en de "De uitverkorenen" allemaal in het Nederlands gelezen. Doctor Faustus was mijn kennismaking met "zijn stijl" in het Duits.
Voor wie nog geen kennis heeft gemaakt met het proza van Thomas Mann wil ik hier kort een impressie weergeven. T. Mann schrijft uitgebreide zinnen vol subtiele ironie en meer zakelijk beeldend dan lyrisch beeldend. Een stijl die niet zo gangbaar meer is, maar die vol zit met hersenkrakers, vol zit met overdenkingen. Een stijl die je als lezer echt ondergaat.
Het verhaal gaat over een geniale Duitse componist genaamd Adriaan Leverkuhn die een pact met de duivel sluit. In de Buddenbrooks stond het verhalende aspect nog voorop, in de Toverberg wordt het gevecht tussen de personages en ideeen en ex equo, hier in Doctor Faustus voeren de meeste personages een verloren strijd. In deze monumentale roman zijn de personages ondergeschikt gemaakt aan de ideeen en de