Tolstoj of dostojevski
Dolph Kohnstamm
Lev Tolstoj als pionier van kindvriendelijk onderwijs
Lev Tolstoj, omstreeks
Lev Tolstojs pedagogisch werk is in Nederland lange tijd alleen bij enkelen bekend geweest. Karel van het Reve heeft er iets over geschreven1 en een de redacteuren van dit tijdschrift, Willem G. Weststeijn, heeft er in een artikel aan gewijd2 waarin hij ook enkele door hemzelf vertaalde gedeelten uit Tolstojs eigen onderwijsverslagen opnam. Andere slavisten toonden, voor zover ik weet, weinig of geen belangstelling. In het grotendeels aan Tolstoj gewijde decembernummer () van dit tijdschrift schrijft dezelfde Weststeijn ‘de enige reden waarom we ons voor Tolstoj als mens, als historische auteur, interesseren is tenslotte dat hij belangrijke literatuur heeft geschreven.’3 Deze stelling zou men kunnen lezen als verklaring voor die geringe belangstelling door slavisten-in-het-algemeen, maar kan moeilijk op Weststeijn zelf slaan. In hetzelfde decembernummer schreef Yolande Bloemen dat Tolstoj in de herfst van aan zijn – door haar opnieuw vertaalde – Oorlog en vrede begon te schrijven. Maar in die tijd werd hij nog volledig in beslag genomen door het werk aan zijn school op Jasnaja Poljana en was hij onderweg in West-Europa om daar de methoden van het lager onderwijs te
Leo Tolstoj () was een Russische schrijver, filosoof en sociaal denker, bekend om zijn lijvige romans Oorlog en Vrede en Anna Karenina, die een beeld geven van de negentiende-eeuwse Russische samenleving en morele vraagstukken van die tijd.
Leo (Lev) Tolstoj wordt beschouwd als een van de grootste literaire schrijvers ooit. Zijn bekendste werken zijn Oorlog en vrede en Anna Karenina. De eerstgenoemde roman verscheen in en gaat over de oorlogen tussen Rusland en Frankrijk onder Napoleon (). In het lijvige boekwerk beschrijft Tolstoj de veldslagen van het Grande Armée.
Anna Karenina vertelt het verhaal van een jonge vrouw die smacht naar vrijheid maar zich opgesloten voelt in haar huwelijk met de veel oudere Aleksej Karenin. De jonge Anna Karenina verliest zich vervolgens in haar liefde voor een losbandige officier. De roman verscheen tussen en in verschillende afleveringen.
Zowel Oorlog en vrede als Anna Karenina zijn in een groot aantal talen vertaald en meerdere keren verfilmd. Van Anna Karenina verscheen in nog een moderne filmbewerking.
Laatste jaren
Leo Tolstoj en zijn dagboek.
I.
Leo Tolstoj is, hoe sterk geprononceerde individuële trekken hij ook vertoont, een typies kind van zijn volk. Het is bekend, hoeveel raakpunten zijn leer heeft met die van sekten als Molokanen en Duchoboren, en dat hijzelf onder de direkte invloed heeft gestaan van Russiese boeren als Sjoetajew en Bondarjow: Sjoetajew, die de waarheid zocht in ‘de liefde in het gemeenschappelik leven’ en een sekte stichtte, welke, van dat principe uitgaande, de gewone sociale en gezinsbetrekkingen als in de grond verkeerd door nieuwe, anarchistiese verving, - Bondarjow, wiens geschrift over de arbeid Tolstoj met een inleiding van zichzelf heeft uitgegeven. Maar de bodem, waarop Tolstoj staat, is niet alleen die van het sektantendom en van het modernisme van rationalistiese boeren: het ‘algemeen geluk’, dat hij op deze aarde tot realiteit wil maken, gehele geslachten van Russen uit allerlei lagen der maatschappij hebben er naar gesmacht als naar een verloren paradijs, en er naar gestreefd met demoedige zelfopoffering; - en de meesterwerken der Russiese letterkunde zijn één kreet om ‘algemeen geluk’. Wat zijn Gogolj's ‘Dode Zielen’ anders dan een protest tegen de slechtheid der mensen, d
Leo Tolstoi en zijn valse discipel
In leerde Leo Tolstoi, op dat moment 55 jaar oud, zijn oudste en trouwste bondgenoot kennen. Vladimir Chertkov was een aantrekkelijke en charmante ex-cavalerist van de keizerlijke garde. De twee mannen praatten voornamelijk over religie. Tijdens zijn geestelijke crisis in het begin van de jaren tachtig van de negentiende eeuw, na de voltooiing van Anna Karenina, vond Tolstoi een uitweg in zijn geloof. Hij leefde als een eenvoudige boer op Jasnaja Poljana, zijn landgoed bij Toela, en omarmde het pacifisme. Zijn nieuwe levenswijze verhevigden de spanningen met zijn vrouw Sofia, die meer luxe gewend was. Het is de periode in zijn leven dat hij De Kreutzersonate schreef, het venijnige huwelijksdrama waarin Pozdnysjev aan een vreemdeling in de trein bekent zijn echtgenote te hebben vermoord. In zijn dagboeken klaagt Tolstoi steen en been over Sofia’s achterdocht, jaloezie en gejeremieer. In de nacht van 27 op 28 oktober , de echtelijke ruzies zat, ontvluchtte hij Jasnaja Poljana. Op 20 november bezweek hij op het stationnetje van Atapovo aan een longontsteking. Zo gaat althans het verhaal.
In schreef Alexandra Popoff een biografie van Sofia Tolstoi, waarin zij haar rehabiliteert als een zorgzame vrouw die zich volledig in dienst heeft gestel
Boeken van Leo Tolstoj
Kinderjaren
Tolstoj's Kinderjaren, het eerste werk van zijn hand, zag het licht in het septembernummer van de Tijdgenoot, in door Poesjkin opgericht. Wanneer dit blad, toentertijd onder redactie van de dichter Nekrásof, werk van een jong literator waardig keurde in zijn kolommen te worden afgedrukt, dan bestond er voor die auteur alle reden om te juichen. Dat deed de jonge Tolstoj dan ook: 'Ik was uitzinnig van geluk', vertrouwde hij naar aanleiding van dit succes aan zijn dagboek toe. En ook de Tijdgenoot kon zich gelukkig prijzen de hand te hebben gelegd op deze slechts met L.N. (Ljef Nikolájewitsj) ondertekende eersteling, welke men in het licht van Tolstoj's latere ontwikkeling het visitekaartje zou kunnen noemen van de toekomstige schrijver van Oorlog en Vrede en Anna Karenina. Want alle kwaliteiten die Tolstoj in zijn latere romans zouden kenmerken, waren hier in nuance al aanwezig. Kinderjaren plaatst ons met stille ontroering voor de dromen en verlangens van een jongen van tien jaar, diens heldenverering, diens liefde voor de kleine Sónjetsjka, kinderlijke wreedheid naast kinderlijke weekheid, bravour naast kleinmoedigheid, benauwenis, en angst voor droefenis en leed. Tolstoj beeldt dit alles uit met de eenvoud en de tederheid van het kinderlev