Hou je aan je woord
Letterkunde
BOEKEN NR. 10, DECEMBER
Rob Groenewegen: Weerloos tegenover alles. Het leven van Victor E. van Vriesland
door Manu van der Aa
De naam van de Nederlandse schrijver Victor van Vriesland zal bij weinig hedendaagse lezers nog een belletje doen rinkelen. Zijn belangrijkste verwezenlijking als literator is zonder twijfel zijn bloemlezing De spiegel van de Nederlandse poëzie door alle eeuwen, die sinds zijn verschijnen in decennialang een leidraad was voor poëzieliefhebbers. Pas toen Gerrit Komrij in met de publicatie van zijn bloemlezingen van de Nederlandse poëzie begon, verloor De spiegel zijn gezaghebbende positie. Hoewel Van Vriesland ook dichter, prozaïst en criticus was, dankte hij zijn status van Bekende Nederlander aan zijn talrijke bestuursfuncties in culturele instellingen en vooral aan zijn optreden in het door Karel Jonckheere gemodereerde taalspelprogramma Hou je aan je woord,dat zowel op radio als televisie werd uitgezonden. Na zijn dood in verdwenen Van Vriesland en zijn werk pijlsnel in de vergetelheid.
Victor E. van Vriesland werd in te Haarlem geboren in een erg welgesteld Joods gezin. Hij kreeg onder meer privéonderwijs van de dichter J.A. dèr Mouw en raakte tijdens zijn schooljaren bevriend met
Victor E. van Vriesland
Gekozen gedichten
bloemlezing
samengesteld en van een voorwoord voorzien door Rob Groenewegen en Dirk Kroon
gebrocheerd in omslag met flappen,
blz., € 19,50
ISBN
eerste uitgave oktober
Van de roem en reputatie die Victor E. van Vriesland tijdens zijn leven () ten deel viel, is weinig over. Nog maar een kleine kring van lezers herinnert zich wie hij was en wat hij heeft geschreven. Rob Groenewegen nam het op zich een biografie te schrijven over Van Vrieslands fabelachtige leven (Weerloos tegenover alles, ). Daarin komen onder meer de diversiteit en kwaliteit van diens poëzie naar voren. Samen met Dirk Kroon die Van Vriesland goed kende en ook over hem publiceerde, kwam Gekozen gedichten tot stand.
Deze bloemlezing bevat een ruime keuze uit alle door Van Vriesland gepubliceerde gedichten en werk uit zijn nalatenschap. Daarmee krijgen latere generaties de mogelijkheid dit werk te ontdekken en te ervaren hoe deze dichter markante diepgang en toenemende toegankelijkheid heeft weten te ontwikkelen. Wie weet worden met deze Gekozen gedichten de beginregels van zijn gedicht &#;Klopsignalen&#; waargemaakt:
Een der
Bedolven mijnwerkers in een ingestorte mijn
Die door klopsignalen te kennen geven
Dat ze nog leven,
Zoeken mijn verzen nog een
Spin in het web
Wie zich bezighoudt met de moderne Nederlandse literatuur stuit vroeg of laat op die uitbundig allitererende naam: Victor van Vriesland. Zelf kwam ik hem voor het eerst tegen op de titelpagina van een heruitgave van Marcellus Emants’ Een nagelaten bekentenis, dat door hem werd ingeleid. Hetzelfde gold voor het enkele jaren later door mij aangekochte Doolhof der zinnen, het verzameld proza van J. van Oudshoorn, en intussen had ik begrepen dat hij ook het werk van Dèr Mouw bezorgd had. Begin dit jaar trof ik hem nog aan in de Vasalis-biografie van Maaike Meijer, waarin hij wordt beschreven als ‘een erudiete “gentleman of leisure” en een befaamd levensgenieter’ die het hart van de door velen begeerde dichter voor zich wist te winnen: hij was de enige die haar dusdanig goed begreep dat de trouwe Vasalis aan het wankelen werd gebracht en zelfs even overwoog om haar man voor hem te verlaten.
Reden genoeg dus om deze figuur beter te willen leren kennen, zeker als je net als Rob Groenewegen (), die eerder de vergeten modernist Jo Otten biografeerde en nu bezig is met Arthur van Schendel, belangstelling hebt voor het literaire leven in het interbellum en de oorlogsjaren. Dat zijn onderzoek naar Van Vriesland niet uitmondde in een essay of een hoofdstuk in ee
Victor Emanuel van Vriesland ()
Nederlandse schrijver
De Nederlandse schrijver Victor Emanuel van Vriesland kwam uit een rijke familie en kon tot de Beurskrach in onbekommerd leven. Nadat zijn vermogen bijna geheel verloren was gegaan werd hij journalist. Naast gedichten, verhalen en romans schreef Victor van Vriesland essays en enkele toneelwerken.Opleiding
Victor Emanuel van Vriesland werd op 27 oktober geboren in Haarlem. Hij groeide op in een joods koopmansgezin. Hij bezocht het Gymnasium Haganum aan de Laan van Meerdervoort, dat toen nog Eerste Stedelijk Gymnasium heette. Op deze school kwam hij in contact met literatuur en raakte hij bevriend met Martinus Nijhoff. Victor verliet de school zonder diploma. Om toch te kunnen studeren, moest hij een staatsexamen afleggen. Hij studeerde hiervoor wijsbegeerte bij de filosoof en dichter J.A. Der Mouw. Na de dood van Der Mouw studeerde hij Franse letteren aan de universiteit in Dijon.Journalist en redacteur
Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog moest hij in zijn studie in Frankrijk opgeven. Hij kwam terug naar Nederland, waar hij in het huwelijk trad met de Zwitserse Marie Huguenin Dumittan. Het echtpaar vestigde zich in BlaricumVriesland, Victor Emanuel van ()
&#; Huygens ING - Amsterdam. Bronvermelding: A. Lammers, 'Vriesland, Victor Emanuel van ()', in Biografisch Woordenboek van Nederland. URL: []
Vriesland, Victor Emanuel van, letterkundige (Haarlem - Amsterdam ). Zoon van Adolph Isidore van Vriesland, winkelier in manufacturen en koopman, en Duifje Schoolmeester. Gehuwd in met Marie Huguenon Dumittan. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren. Na haar overlijden () gehuwd op met Antonia Wilhelmina van der Horst. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren. Na echtscheiding () gehuwd op met Anna Maria Gesina Baan. Uit dit huwelijk werden 1 zoon en 1 dochter geboren. Na echtscheiding () gehuwd op met Adrienne Germaine Leonie Canivez, toneelspeelster. Uit dit huwelijk werden geen kinderen geboren.
Omringd door kinderjuffers en huisbedienden groeide Van Vriesland op in een milieu van nieuw verworven rijkdom, vanaf zijn zesde jaar in Den Haag. Hij bezocht het Openbaar Gymnasium - later Gymnasium Haganum genoemd - waar Martinus Nijhoff tot zijn klasgenoten behoorde. Een gemakkelijke leerling was hij allerminst; in de meeste vakken had hij tegenzin. Maar literatuur boeide hem van jongs af aan. Ten overstaan van zijn acht jaar oudere zuster reciteerde hij Franse verzen, en samen met 'Pom